Η 15η Φεβρουαρίου 2024 αποτελεί μια ιστορική καμπή για το LGBTQI+ κίνημα τόσο στην Ελλάδα όσο και σε όλη τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, καθότι για πρώτη φορά μια χώρα στην ευρύτερη περιοχή θα θεσμοθετήσει την ισότητα στο γάμο. Με αυτή την κίνηση, επιτέλους αναγνωρίζονται νομικά εκατοντάδες οικογένειες που τόσα χρόνια παρέμεναν αόρατες για την κοινωνία και ανυπόστατες για την Πολιτεία. Με αυτήν την κίνηση, ερχόμαστε ένα βήμα πιο κοντά στην ουσιαστική ισότητα.
Οι οργανώσεις που συνυπογράφουν το κείμενο χαιρετίζουν την κίνηση της κυβέρνησης να φέρει προς ψήφιση το νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο, συμπεριλαμβανομένων βελτιώσεων για την προώθηση της ίσης μεταχείρισης στην εκπαίδευση και στην παροχή υπηρεσιών, και καλούν όλους τους θεσμικούς Φορείς και Οργανώσεις και όλα τα μέλη της κοινωνίας να πάρουν θέση υπέρ της αναγνώρισης των LGBTQI+ οικογενειών και της ολικής άρσης των διακρίσεων εναντίον των LGBTQI+ ατόμων σε όλες τις πτυχές του οικογενειακού, επαγγελματικού και ιδιωτικού βίου. Παράλληλα, καλούν την κυβέρνηση, το νομοθετικό και το δικαστικό σώμα να λάβουν υπόψη τις παρατηρήσεις και τις προτάσεις της LGBTQI+ κοινότητας για συμπλήρωση και βελτίωση του νομοσχεδίου προς ψήφιση, όσο και των υφιστάμενων νόμων που εμπλέκονται στις οικογενειακές ρυθμίσεις, προκειμένου να συμπεριληφθούν όλα τα άτομα της LGBTQI+ κοινότητας, να ενισχυθεί η ορατότητα όλων των μορφών οικογένειας και να επιτευχθεί η ουσιαστική και πλήρης ισότητα.
Αρχικά, το νομοσχέδιο προς ψήφιση, αν και αποτελεί αδιαμφισβήτητα σημαντική τομή για τον θεσμό της οικογένειας στην Ελλάδα, διαφαίνεται να μην επιχειρεί ν’ αναδιαμορφώσει και να εκσυγχρονίσει βασικές έννοιες γύρω από τις οικογενειακές σχέσεις. Αντ’ αυτού φαίνεται να κινείται εντός του πλαισίου του ετεροκανονικού-πατριαρχικού μοντέλου της «πυρηνικής» οικογένειας.
Πρώτο χαρακτηριστικό παράδειγμα, η μη χρήση της διατύπωσης «ανεξαρτήτως φύλου» σε όλα τα σχετικά σημεία του προς ψήφιση νομοσχεδίου (όπως στα Άρθρα 1, 2, & 3). Θεωρούμε επιτακτική ανάγκη την αναδιατύπωση σε «ανεξαρτήτως φύλου» αντί για «ίδιου ή διαφορετικού φύλου» που ισχύει με τον παρόντα νόμο, προκειμένου να συμπεριλαμβάνονται τα τρανς, intersex και μη δυαδικά άτομα.
Το επόμενο ζήτημα αφορά στη διαδικασία της τεκνοθεσίας. Με το παρόν νομοσχέδιο δε δίνεται άμεση και αυτοδίκαιη αναγνώριση της γονεϊκότητας στο γάμο. Με άλλα λόγια, δε μπορεί το ένα μέρος να γίνει αυτοδίκαια με την τέλεση του γάμου γονέας του βιολογικού ή θετού παιδιού του άλλου μέρους που μεγαλώνουν μαζί. Αντ’ αυτού προσφέρεται μόνο η επιλογή της τεκνοθεσίας, μιας πολύπλοκης και χρονοβόρας διαδικασίας με αρκετούς περιοριστικούς όρους και προϋποθέσεις (βλ. όριο ηλικίας, διαδικασίες αξιολόγησης), και μάλιστα με πολλά κενά που θέτουν το ερώτημα κατά πόσο αυτή η διαδικασία θα είναι εύκολα εφαρμόσιμη, χωρίς υπόρρητους αποκλεισμούς. Αναδεικνύεται έτσι η ανάγκη για μια ξεχωριστή, εξωδικαστική ρύθμιση (πχ. μια συμβολαιογραφική πράξη), που θα επιτρέπει την άμεση αναγνώριση των παιδιών από το πρώτο μέρος του γάμου. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό, είναι αναγκαία η αλλαγή της νομοθεσίας γύρω από το «τεκμήριο πατρότητας» και «μητρότητας» αντίστοιχα, όπου θα αναγνωρίζεται «τεκμήριο γονεϊκότητας», ανεξαρτήτως φύλου.
Μια ακόμα προβληματική που σχετίζεται με το «τεκμήριο πατρότητας» και «μητρότητας» διεγείρεται αναφορικά με τη μη αναγνώριση της τρανς γονεϊκότητας. Τα τρανς άτομα εξακολουθούν να αντιμετωπίζονται ως γονείς με βάση τα νεκρά τους προσωπικά στοιχεία για τα παιδιά που είχαν αποκτήσει πριν τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου τους. Η Πολιτεία οφείλει να παρέχει πρόβλεψη, ώστε να δύναται ν’ αλλάζει η καταχώριση του φύλου του ατόμου-γονέα στη ληξιαρχική πράξη γέννησης του παιδιού μετά τη νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου του, ώστε να μην υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ τους. Διαφορετικά, συνεχίζεται η παραβίαση του δικαιώματος των τρανς ατόμων, τόσο στον αυτοπροσδιορισμό όσο και στη γονεϊκότητα, ενώ τα παιδιά τους εκτίθενται σε διακρίσεις. Ακόμα, σε περίπτωση κυοφορίας και τοκετού ενός τρανς άνδρα ή ατόμου με μήτρα, δεν υπάρχει πρόβλεψη καταγραφής του παρά μόνο ως «μητέρα», σε αντίθεση με το δικαίωμά του στον σεβασμό της ταυτότητας φύλου του.
Ένα ακόμη προβληματικό σημείο στο παρόν νομοσχέδιο προς ψήφιση αφορά στην παρένθετη κύηση, όπως εφαρμόζεται από το 2002 στο ελληνικό δίκαιο. Η απαγόρευσή της για άνδρες μόνους, οικογένειες ομόφυλων ανδρών, καθώς για τρανς και intersex άτομα, εντείνει τους αποκλεισμούς και τις διακρίσεις. Αντ’ αυτού, καλούμε την Πολιτεία να τροποποιήσει την υπάρχουσα νομοθεσία, η οποία βασίζεται στην αλτρουιστική διάθεση και στην αυτοδιάθεση του ατόμου, και να δώσει πρόσβαση σε όλα τα άτομα, ανεξαρτήτως ταυτότητας, έκφρασης και χαρακτηριστικών φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού στις τεχνολογίες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και να αποφύγει τις οριζόντιες απαγορεύσεις.
Τέλος, καλούμε την Πολιτεία να εφαρμόσει τις διατάξεις του αντιρατσιστικού νόμου (Ν.4285/2014) και να προστατεύσει τα άτομα της κοινότητας μας που βάλλονται όλο αυτό το διάστημα από τη ρητορική μίσους που εκφράζεται πολύ έντονα στον δημόσιο λόγο ακόμα και από επίσημα αναγνωρισμένους φορείς της κοινωνίας.
Για την ορατότητα και την προστασία όλων των οικογενειακών σχηματισμών, ανεξαρτήτως ταυτότητας, έκφρασης και χαρακτηριστικών φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού των γονέων. Για την ισότητα χωρίς αστερίσκους, για τον άνθρωπο μας, για τις οικογένειες μας.
Οι υπογράφουσες Οργανώσεις:
Athens Pride – Φεστιβάλ Υπερηφάνειας Αθήνας
Thessaloniki Pride – Φεστιβάλ Υπερηφάνειας Θεσσαλονίκης
Ομάδα ΛΟΑΤΚΙ+ Εργασιακής Υποστήριξης – LGBTQI+ Employment Support Group
Rainbow Seniors
Πολύχρωμο Σχολείο – Rainbow School
Proud Seniors Greece – Ομάδα Υποστήριξης ΛΟΑΤΚΙ+ Ατόμων 50 και Άνω
Colour Youth – Κοινότητα LGBTQ Νέων Αθήνας
Οικογένειες Ουράνιο Τόξο
Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών (Σ.Υ.Δ.)
Υπερήφανοι Γονείς
Ελληνική Κοινότητα Ίντερσεξ – Intersex Greece
Δίκτυο Ενδυνάμωσης Σεξεργαζομένων (Δ.Ε.Σ.)
Θετική Φωνή